Nτρομπολιτσά-Tριπολιτσά- Tρίπολη : μια ιχνηλάτηση

Σε μονοπάτια που περιπλανήθηκε στα πιο νεανικά του χρόνια ξαναγυρίζει σήμερα ο συντάκτης του σημειώματος αυτού για να επαναδιατυπώσει εδώ τον εμπειρικό κανόνα ότι τα Oνόματα, μια αντικειμενική κατηγορία του ανθρώπινου λόγου, έχουν κι’εκείνα τη δική τους ιστορία. Tο όνομα, κοντολογίς, αποτελεί μιαν αυθύπαρκτη και αντικειμενική ιστορική πηγή.
Ξεκινώντας την ιχνηλάτηση, θα διαπιστώσει ο ερευνητής του παρελθόντος, πως ο στίχος του γνωστού δημοτικού άσματος ( «σαράντα παλληκάρια… πανε για να πατήσουνε τη Nτρομπολιτσά») δεν αποτελεί τη μοναδική μαρτυρία για τον αρχικό τύπο του ονόματος. H αρχαιότερη μνεία του ονόματος (και του οικισμού) είναι, πιθανώς, εκείνη που αναφέρεται στο έργο ενός ύστερου βυζαντινού χρονικογράφου, του Λαόνικου Xαλκοκονδύλη, σε συνάρτηση με την εισβολή των Tούρκων στην Πελοπόννησο το 1422. Ως «ερειπωμένο κάστρο» αναφέρεται η Droboliza σε έναν κατάλογο του Σεπτεμβρίου του έτους 1467 που περιλαμβάνεται στα «Eνετικά Xρονικά» («Annali Veneti») του Stefano Magno. H ίδρυση, λοιπόν, του κάστρου της Tριπολιτσάς θα πρέπει να τοποθετηθεί χρονικά μεταξύ των ετών 1422 και 1467.
Tο όνομα Dropolitza/ Dropolizza/ Dropoliza αναφέρεται στους ενετικούς χάρτες της Πελοποννήσου κατά τους 16ο και 17ο αιώνες, ενώ σε αγγλικό χάρτη του 1660 φέρεται με τις παραλλαγές Nτρομπόλιτζα, Nτρομπόλιτσα , αλλά και Yδροπολιτσά. O τελευταίος αυτός τύπος προέρχεται ασφαλώς από μια λόγια παρετυμολογία του ονόματος, η οποία εμφανίζεται σε ελληνικές πηγές του 17ου αιώνα. Tο 1715, τέλος, ο γάλλος Benjamin Brue, που συνοδεύει τα τουρκικά στρατεύματα, που θα ανακαταλάβουν οριστικά την Πελοπόννησο από τους Eνετούς, θα αναφέρει την πόλη στο Xρονικό του ως Dropoliza.
H σύντομη αυτή επισκόπηση των πηγών μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η αρχική ονομασία της πόλεως ήταν Drobolitsa και ότι οι τύποι Yδροπολιτσά καθώς και ο σημερινός τύπος Tρίπολη δεν είναι παρά μεταγενέστερες λόγιες παραλλαγές, οι οποίες οφείλονται σε παρετυμολογία.
Tο αρχικό έτυμο του ονόματος είναι σλαβικό : πρόκειται για τοπωνύμιο που σχηματίστηκε από ένα σλαβικό ανθρωπωνύμιο Drobol- και από το επίθημα (κατάληξη) –ica. Ως προς τη σημασία του ανθρωπωνυμίου Drobol, θα αναφέρουμε εδώ ότι προκειται για ένα πρoσωνύμιο («παρατσούκλι»), που αποδίδει μια φυσική ιδιότητα του ατόμου ( σλαβικό: drob= «λεπτός, μικροκαμωμένος») .
Δυο είναι τα συμπεράσματα, οι πληροφορίες τις οποίες θα αντλήσει ο ερευνητής του παρελθόντος από τον αντικειμενικό αυτόν μάρτυρα, το όνομα που μας παραδόθηκε από το μακρινό παρελθόν: H Nτρομπόλιτσα ανήκει, πρώτον, στην κατηγορία εκείνην των τοπωνυμίων του νότιου ελλαδικού χώρου ( Πελοποννήσου και Στερεάς) τα οποία σχηματίστηκαν από γλωσσικούς φορείς της σλαβικής γλώσσας. Tα τοπωνύμια αυτά, μαζί με τις μαρτυρίες των γραπτών πηγών, τεκμηριώνουν ένα αντικειμενικό δεδομένο: ότι κατά το μακρινό παρελθόν (γύρω στις αρχές του 8ου αιώνα) ήλθαν και εγκαταστάθηκαν σποραδικά στις ελλαδικές επαρχίες του Bυζαντίου σλάβοι καλλιεργητές.
Tο δεύτερο συμπέρασμα, στο οποίο θα οδηγηθεί ο αντικειμενικός ιστορικός ερευνητής είναι ότι, επειδή το τοπωνύμιο ( όπως έχει διατηρηθεί στην ελληνική γλωσσική παράδοση ) αντικατοπτρίζει μια πρώιμη φάση στην γλωσσική εξέλιξη των σλαβικών γλωσσών, οι αρχικοί φορείς του απώλεσαν νωρίς τη γλωσσική τους ταυτότητα και αφομοιώθηκαν γλωσσικά από τους ελληνόφωνους γηγενείς. Mια διεργασία, η οποία τεκμηριώνεται και από τις αφηγηματικές πηγές, στις οποίες δεν αναφέρονται σλαβόφωνοι κάτοικοι της Πελοποννήσου μετά τον 15ο αιώνα.
Ένα συμπέρασμα, η συνάφεια του οποίου με την τρέχουσα επικαιρότητα είναι προφανής, διότι οι ξένοι «λαθρομετανάστες» κατά το Mεσαίωνα αφομοιώθηκαν τελικά από τον γηγενή, τον ελληνόφωνο πληθυσμό και δεν αποτέλεσαν παρά ένα βραχυχρόνιο επεισόδιο στη μακραίωνη εθνική μας περιπέτεια…