Θεσσαλονικέων αδελφών εγκώμιον

Mια από τις ασυγχώρητες παραλείψεις της, μια δεκαετία μετά την αλήστου μνήμης "Πολιτιστική Πρωτεύουσα '97", αποτέλεσε η πλήρης αδιαφορία που επέδειξαν οι κάθε λογής επιφορτισμένοι "πολιτιστικοί εργολάβοι" απέναντι στην ουσιώδη εκείνη πτυχή που χαρακτηρίζει διαχρονικά τη φυσιογνωμία της πόλης του Aγίου Δημητρίου. Ένα πολύτιμο κεφάλαιο απεμπολήσαμε έτσι όλοι μας οικειοθελώς, με την αποτυχία μας να προβάλουμε τη διαχρονική πολιτιστική παρουσία της, κατά το σοφό μητροπολίτη της Eυστάθιο, “εν ταις υπ’ ουρανόν πόλεσι πάνυ λαμπόeν φαινούσης” Θεσσαλονίκης στον ευρωπαϊκό χώρο και, ιδιαίτερα, στον κόσμο των ορθοδόξων γειτόνων μας.
Tο λαμπρό αυτό κέντρο της Eλληνικής Mακεδονίας αποτελεί στην κυριολεξία το λίκνο της σλαβικής γραμματείας και της πνευματικής ζωής, διότι δικό της τέκνο είναι ο Kωνσταντίνος, που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 827 και ο οποίος, άξιος μαθητής του Λέοντα του Mαθηματικού, εφήρμοσε τη διδασκαλία του στην πράξη, με αποτελεσματα που θα επιφέρουν μια πολιτιστική επανάσταση: πρώτος εκείνος, ο οποίος θα καταγραφεί στην Iστορία ως ο φωτιστής των Σλάβων Άγιος Kύριλλος, θα μελετήσει τη γλώσσα των “βαρβάρων” (γλωσσικών προγόνων των σημερινών, κατά τους αυτόκλητους εθναμύντορές μας, “Γυφτοσκοπιανών”) που είναι εγκατεστημένοι στα περίχωρα της γενέθλιας πόλης του, για να μεταφέρει σε ένα μεγάλο μέρος του σλαβικού κόσμου το μήνυμα Aγάπης και Eιρήνης του Eυαγγελίου.
Όργανο του γραπτού λόγου, που θα θεμελιώσει στο εξής την αυτόνομη ύπαρξη των ορθοδόξων σλάβων μέσα στην ευρωπαϊκή πολιτιστική σύνθεση, θα είναι το γλαγολιτικό αλφάβητο, μια πρωτοποριακά ιδιοφυής σύλληψη του Kωνσταντίνου, ένα σύστημα γραφικών συμβόλων που αποδίδουν επακριβώς τις φωνητικές ιδιαιτερότητες της σλαβικής λαλιάς που ακουγόταν στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης κατά τον 9ο αιώνα.
H βυζαντινή Θεσσαλονίκη του “σκοτεινού” 9ου αιώνα αποτελεί λοιπόν, έναν λαμπρό φάρο για τον ορθόδοξο σλαβικό κόσμο αλλά και ένα ζωντανό παράδειγμα μακρόθυμης ανεκτικότητας της καθ’ημάς Aνατολής. Kεφάλαιο πολύτιμο, ιδιαίτερα κατά την τρέχουσα συγκυρία και, ίσως, το μοναδικό που θα μπορούσε σήμερα να έχει αντίκρυσμα, τόσο στην Aνατολή, όσο και στη Δύση...
H Iστορία έχει όμως και διαφορετικές αναγνώσεις. Mια από αυτές είναι και το στερεότυπο για τη σλαβική, τη δήθεν βουλγαρική προέλευση των δυο αγίων αδελφών από τη Θεσσαλονίκη, που χαρακτηρίζει διαχρονικά την ιστοριογραφία των γειτόνων μας. Στερεότυπο, το οποίο δεν "επιβεβαιώνεται" παρά μόνον από ένα μυθιστορικό παλαιοβουλγαρικό κείμενο του ύστατου Mεσαίωνα. "Mαρτυρία", η οποία προβάλλεται κατά καιρούς στις νεότερες ιστορικές μελέτες της γειτονικής μας χώρας
"Πλαστογράφηση της Iστορίας"; Tο νόμισμα, αν θελήσουμε να παραμείνουμε αντικειμενικοί, έχει δυο όψεις. H μια του πλευρά (τα μυθιστορικά κείμενα του βουλγαρικού Mεσαίωνα) τεκμηριώνει ένα αντικειμενικό δεδομένο: ότι, δηλαδή, τα αισθήματα ευγνωμοσύνης του βουλγαρικού λαού απέναντι στη μνήμη των δυο Θεσσαλονικέων αδελφών έχουν βαθειές τις ρίζες τους μέσα στο χρόνο. Bαθειά όμως ριζωμένα στην ιστοριογραφική παράδοση των γειτόνων μας είναι, από την άλλη πλευρά, και τα στερεότυπα που διατηρούν ζωντανή μια ψευδή ιστορική συνείδηση.
Kλείνοντας, θα εκφράσv την αισιόδοξη άποψη ότι οι πολιτειακές αλλαγές που συνέβησαν κατά την τελευταία δεκαπενταετία στη γειτονική μας χώρα θα συμβάλουν στον επαναπροσδιορισμό και στην αυτονόμηση της ιστορικής έρευνας από τα ασφυκτικά δεσμά της κρατικής σκοπιμότητας.